blijkt echter zelden of nooit het geval te zijn. Soldaten die van oorsprong Frans waren, keerden, op een enkele uitzondering na, met hun verslagen keizer naar hun land terug. Wat hier is blijven hangen waren in hoofdzaak avonturiers uit verre streken, de vechtjassen "om den brode" die ook al huursoldaat waren in de tijd vóór Napoleon.

Eén enkele voorvader voor elke familienaam?

Er wordt wel eens verondersteld dat elke familienaam terug te voeren zou zijn op één enkele voorouder. Iedereen die Smits of Smeets heet zou af moeten stammen van één enkele smid. En iedereen die Bakker of Beckers (een Rijnlands- Limburgse variant) heet zou afstammen van één enkele bakker. Er waren echter honderden smeden, timmermannen, akkermannen, brouwers, bakkers, boeren en radmakers. Ook waren in alle steden dorpen en gehuchten wel mensen die dik, dun, lang, scheel, of wijs waren. Praktisch alle familienamen hebben zich onafhankelijk van elkaar en binnen een periode van 100 tot 200 jaar overal en gelijktijdig ontwikkeld. De families die bijv. de familienaam "In het Veld" dragen, hebben wel in de middeleeuwen of daaromtrent een voorvader gehad die ergens "in het veld" woonde. Maar onderling hadden deze "bewoners in het veld" niets met elkaar te maken. Overal waren er velden, en daarom woonden ook overal mensen in een of ander veld. De verschillende oorsprongen van gelijkluidende namen betreffen vooral de namen die gebaseerd zijn op vóórnamen, beroepen, karaktertrekken en lichamelijke of geestelijke eigenschappen.

Deftige namen

Het is interessant om te zien hoe vroeger, in de tijd toen het voeren van een erfelijke naam nog niet wettelijk geregeld was, sommige lieden hun status trachtten op te vijzelen door hun naam een Latijnse klank mee te geven. Hugo de Groot, U weet wel, de man die zich in een boekenkist verstopte en zo uit fort Loevestein wist te ontsnappen, promoveerde zichzelf tot Hugo Grotius. De eerste bisschop van Roermond, Willem Damaszoon van der Lindt, noemde zich Wilhelmus Damasi Lindanus. De in Helden (N- Limb.) in 1600 geboren Jezuïet en hagiograaf Godfried Henskens (geen onbekende naam in Dieteren en Roosteren!), die in opdracht van het Vaticaan wetenschappelijk onderzoek verrichtte naar heiligenlevens, noemde zich Hensenius of Henschenius, al naar gelang de schrijfwijze. En wat dacht U van pastoor "Vercken", die zich Portius ging noemen, of van een zekere Johannes Beckers die "Pistorius" (pistolet is broodje, dus een produkt van de bakker) ging heten. Dat klonk in elk geval een stuk beter en minder alledaags!

Een zekere meneer Huntjens, die zijn naam te veel vond lijken op "hond", vond blijkbaar dat de latijns klinkende naam "Canisius" (Canus is hond) meer respect zou afdwingen. Meneer van der Velden ontworstelde zich aan de anonimiteit en onderscheidde zich van zijn honderden naamgenoten door zich voortaan niet meer van der Velden te laten noemen maar "a Campo". Schippers werd Nauta en Waterman ging Aquarius heten.

Anderen deden het iets eenvoudiger en minder ingrijpend. Zij gaven hun naam een latijns tintje door er een simpele "i" of "y" aan toe te voegen. Alberts ging zich Alberti noemen, Lamberts veranderde in Lamberty, Peters werd Petry, en Stevens werd Stefany. Tegenwoordig wordt wel eens verondersteld dat deze namen van Italiaanse oorsprong zijn. In werkelijkheid zijn dit echter enigszins opgesierde namen uit eigen omgeving.

Ook een van onze verre voorouders kon de verleiding om er iets moois van te maken, niet weerstaan. Toen in oktober 1739 het jongste zoontje van Theodorus Schulpen en Maria Gradus werd gedoopt, liet zijn peetoom Christianus Schulpen zich in het doopboek inschrijven als Christianus "Schulpeny"! Was hij zo verguld met zijn peetoomschap of had de pastoor die de naam van de peetoom moest inschrijven, nog iets goed te maken? Wie zal het zeggen.

Schulpen, wie ben je en waar kom je vandaan?

Alvorens dit stukje over familienamen en de herkomst daarvan af te sluiten, zal ik trachten de prangende vraag te beantwoorden wat de naam "Schulpen" betekent en waar de eerste Schulpen vandaan komt. Is Johan Schulpen, die wij in de gerechtsstukken van het Hof van Sittard d.d. 15 januari 1582 tegenkomen, en die in dit boek de rij zal openen onze oudst bekende voorvader? Valt er omtrent deze persoon, zijn naam en zijn herkomst iets meer met zekerheid te zeggen? Het antwoord is kort en duidelijk: met zekerheid valt hierover niets te zeggen Er zijn echter enkele mogelijkheden die het overwegen waard zijn.

De eerste mogelijkheid is, dat de naam "Schulpen" afkomstig is van het zelfstandig naamwoord "schulpen", een oud- Nederlandse benaming voor "schelpen". Zo bevindt zich in de Noordzee, nabij de kust van Noord- Holland, even ten westen van Den Helder, een vaargeul tussen 2 zandbanken. Deze vaargeul heet "Schulpengat". Het woord schulpen wordt hier gebruikt in de bete-